Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) ανέλυσε τις απάτες στις ηλεκτρονικές συναλλαγές το β’ εξάμηνο του 2020 προκειμένου να αξιολογήσει τα νέα μέτρα ασφαλείας και την αποτελεσματικότητα της οδηγίας PSD2, σε μία περίοδο μεγάλης αύξησης των online και απομακρυσμένων συναλλαγών, λόγω της πανδημίας. Στόχος, να διαπιστωθούν οι αδυναμίες, να εντοπιστούν μοτίβα απάτης και να προτείνουν οι εθνικές αρχές μέτρα βελτίωσης μέχρι τις 22 Απριλίου.

Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτουν για την Ελλάδα τα εξής βασικά συμπεράσματα:

Πρώτον, το ετήσιο κόστος από τις ηλεκτρονικές απάτες στην Ελλάδα υπολογίζεται σε άνω των 22 εκατ. ευρώ, με το μεγαλύτερο ποσό να επιβαρύνει τους χρήστες, δηλαδή του καταναλωτές.

Δεύτερον, τα περισσότερα χρήματα χάνονται από τις συναλλαγές με κάρτες, κυρίως στις απομακρυσμένες αγορές μέσω ίντερνετ. Σε αυτή την κατηγορία, η Ελλάδα παρουσιάζει τριπλάσιο ποσοστό απάτης στο σύνολο των συναλλαγών και αυξημένο ποσό της μέσης ζημίας για τον καταναλωτή. Το μέσο ποσοστό απάτης στην ΕΕ είναι 0,01%, ενώ στην Ελλάδα 0,03%. Επί της αξίας των συναλλαγών, το ποσοστό στην Ελλάδα είναι 0,034% ενώ στην ΕΕ 0,19%. Τα ποσοστά αυτά πρακτικά σημαίνουν ότι στις 1,1 δισ. συναλλαγές με κάρτες το 2020 συνολικής αξίας 36,8 δισ. ευρώ, ο αριθμός των συναλλαγών που σχετίζονται με απάτη εκτιμώνται σε περίπου 345.000, ενώ η συνολική αξία της απάτης σε 12,6 εκατ. ευρώ. Η μέση αξία της απάτης υπολογίζεται σε 37 ευρώ.

Τρίτον, τα περισσότερα χρήματα ανά απάτη χάνονται στις μεταφορές πιστώσεων, δηλαδή στις online πληρωμές/μεταφορές κεφαλαίων μέσω ίντερνετ και mobile banking. Σε αυτή την κατηγορία, οι περιπτώσεις απάτης είναι λιγότερες συγκριτικά με τις κάρτες, αλλά η μέση απώλεια χρημάτων είναι 4.892 ευρώ, όταν η αντίστοιχη μέση τιμή στην ΕΕ είναι 4.191 ευρώ. Στην Ελλάδα, το ποσοστό απάτης στις μεταφορές πιστώσεων το β’ εξάμηνο του 2020 ήταν 0,0004% επί του αριθμού συναλλαγών και 0,0013% στην αξία των συνολικών συναλλαγών. Το ποσοστό απάτης, σε σχέση με τον όγκο συναλλαγών είναι μικρότερο από εκείνο της ΕΕ (0,0005%), όμως, το ποσοστό στην αξία είναι μεγαλύτερο στην Ελλάδα κατά 30% (ΕΕ: 0,0010%). Με βάση τα στοιχεία για μεταφορές πιστώσεων το 2020, στην Ελλάδα εντοπίστηκαν 1.910 απάτες, συνολικής αξίας 9,3 εκατ. ευρώ και μέσης ζημίας 4.892 ευρώ.

Τέταρτον, στην Ελλάδα, το 2020 καταγράφηκε σημαντική αύξηση κατά 298% των περιστατικών απάτης στις μεταφορές πιστώσεων και κατά 313% στην αναλογούσα αξία τους, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος.

Πέμπτον, ο αριθμός των περιπτώσεων και η αξία της απάτης στα ΑΤΜ (αναλήψεις) έχει περιοριστεί στην Ελλάδα και κινείται ακριβώς στα ίδια ποσοστά με την Ευρωζώνη. Οι συνολικές απώλειες χρημάτων από απάτη στις αναλήψεις μετρητών από ΑΤΜ υπολογίζεται στην Ελλάδα σε 0,7 εκατ. ευρώ. Η μέση αξία της απάτης/απώλειας υπολογίζεται σε 319 ευρώ, έναντι 459 ευρώ στην Ευρωζώνη.

Έκτον, οι Έλληνες πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών εμφανίζουν τα μικρότερα ποσοστά στον επιμερισμό των ζημιών. Ειδικότερα, στις περιπτώσεις απάτης με κάρτες, οι τράπεζες ανέλαβαν το β’ εξάμηνο το 2020 το 19% των ζημιών, ενώ ο χρήστης της κάρτας το 26%. Το υπόλοιπο ποσοστό ζημίωσε άλλους (πχ εμπόρους κλπ). Το ποσοστό του 19% είναι το μικρότερο στην υπόλοιπη ΕΕ, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 23% (Ισπανία) και 80% (Πορτογαλία). Τα υψηλότερα ποσοστά που επιβαρύνουν τις τράπεζες τα συναντάμε, πέραν από την Πορτογαλία, στη Φινλανδία (78%), το Βέλγιο (44%) και στη Νορβηγία (58%). Αντίστοιχη είναι η διαπίστωση για τον επιμερισμό των ζημιών από απάτη στα ΑΤΜ, όπου οι ελληνικές τράπεζες ανέλαβαν το 3%. Το ίδιο ποσοστό (και τα μοναδικά μονοψήφια) συναντάμε μόνο σε Βουλγαρία και Κροατία. Στις υπόλοιπες χώρες, το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 20% (Βέλγιο) και 100% (Εσθονία). Στις υπόλοιπες περισσότερες χώρες κυμαίνεται μεταξύ 40% (Ισπανία) και 94% (Ιρλανδία).

Πανευρωπαϊκές τάσεις

Η έκθεση της ΕΒΑ σημειώνει ότι από την έναρξη της πανδημίας παρουσιάζεται εκτίναξη των ηλεκτρονικών συναλλαγών, με αποτέλεσμα να αυξηθούν σημαντικά τα περιστατικά απάτης. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στις συναλλαγές με κάρτες και στις online πληρωμές, δηλαδή όπου ο χρήστης δεν ήταν παρόν κατά τη χρήση κάρτας ή άλλης υπηρεσίες πληρωμής. Έτσι, εμφανίστηκε έξαρση στις απάτες στις αγορές μέσω διαδικτύου και ιδιαίτερα στις online αγορές από το εξωτερικό.

Στην Ευρώπη, πάντως, καταγράφηκε στο β’ εξάμηνο του 2020, σε αντίθεση με την Ελλάδα, περιορισμός στη συνολική αξία της απάτης, σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2019 κατά 7,5%. Όμως, αυξήθηκε κατά 67% η ζημία για τους καταναλωτές, καθώς τράπεζες και πάροχοι πληρωμών περιόρισαν τα ποσοστά επιμερισμού.

Στην Ελλάδα παρατηρήθηκε μεγαλύτερη αύξηση στον αριθμό και στην αξία της απάτης, ειδικά στις μεταφορές πιστώσεων (online πληρωμές). Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη και ειδικούς σε θέματα κυβερνοασφάλειας, αυτό συνέβη διότι, κατά την πανδημία, εισήλθε μαζικά πληθυσμός στις ηλεκτρονικές συναλλαγές που δεν ήταν εκπαιδευμένος και υποψιασμένος.

Α’ εξάμηνο 2021

Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει δημοσιεύσει τα στοιχεία των συναλλαγών με απάτη στις κάρτες για το α’ εξάμηνο του 2021, από τα οποία προκύπτει σημαντική κάμψη στον όγκο, αλλά σταθεροποίηση στην αξία. Δηλαδή, το ποσοστό απάτης στο σύνολο των συναλλαγών εμφανίζεται μειωμένο περίπου στο μισό, αλλά η αξία της απάτης στο σύνολο των συναλλαγών με κάρτες παραμένει σταθερή. Στο α’ εξάμηνο, η αξία της απάτης με κάρτες ανήλθε σε 6,1 εκατ. ευρώ.

Από τα στοιχεία της ΕΒΑ με τα ποσοστά απάτης το β’ εξάμηνο του 2020 και με βάση τα στοιχεία για τις συναλλαγές του 2020 από την ΕΚΤ υπολογίζεται ότι η συνολική αξία της απάτης στις ηλεκτρονικές συναλλαγές (ΑΤΜ, κάρτες και μεταφορές πιστώσεων) ανήλθε στα 22,6 εκατ. ευρώ.

Στοιχεία με καθυστέρηση

Καταλήγουμε σε αυτή την εκτίμηση, καθώς τα στοιχεία για τις πληρωμές και για τις απάτες δημοσιεύονται με μεγάλη καθυστέρηση. Η ΕΚΤ έχει δημοσιεύσει την αξία των συναλλαγών για το 2020, η Τράπεζα της Ελλάδος την αξία συναλλαγών με κάρτες (και τα στοιχεία για απάτες) για το α’ εξάμηνο του 2021, η ΕΒΑ τα στοιχεία για β’ εξάμηνο του 2020. Η Ελληνική Ένωση Τραπεζών έχει σταματήσει να αναρτά τα σχετικά στοιχεία από το 2015 και σε προσπάθειές μας πιο επικαιροποιημένα στοιχεία (ειδικά κατά την περίοδο της καμπάνιας για τις ηλεκτρονικές απάτες τα Χριστούγεννα αλλά και μερικούς μήνες πριν με τη συνάντηση τραπεζών, ΤΤΕ και ΕΕΤ στο υπ. Προστασίας) για κάθε νεότερο στοιχείο μάς παραπέμπει μόνο στις επίσημες ανακοινώσεις, ενώ δεν υπήρξε απάντηση στο ερώτημά μας για την περίοδο των Χριστουγέννων.