Η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης εκτιμάται ότι θα αποτελέσει το ξεκίνημα για τη διαδικασία ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, καθώς αποτελεί κοινό μυστικό ότι με την εφαρμογή των προγραμμάτων διάσωσης αλλά και τις προοπτικές της εγχώριας οικονομίας δεν μπορεί να είναι βιώσιμο.

Οπως παραδέχονται κορυφαίοι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι, εκπρόσωποι των ίδιων των πιστωτών μας, αλλά και οι διεθνείς επενδυτικοί οίκοι, μόνο με ένα βιώσιμο χρέος μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές και την ένταξή της στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, την προσέλκυση νέων μεγάλων επενδύσεων και κατ' επέκταση την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας αυτήν τη στιγμή διαμορφώνεται στα επίπεδα των 328,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόνο τα 211,6 δισ. ευρώ (δηλαδή το 64,5%) μπορούν να τεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Πρόκειται ουσιαστικά για τα δάνεια των χωρών-μελών της Eυρωζώνης (πρώτο Μνημόνιο), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Στον αντίποδα, δεν μπορεί να υπάρξει «κούρεμα» στα δάνεια του ΔNT (περί τα 14 δισ.) μολονότι αυτά έχουν τα μεγαλύτερα επιτοκιακά βάρη (3,83%), καθώς επίσης στα ομόλογα της EKT και των άλλων κεντρικών τραπεζών όπως και στα υπόλοιπα δανειακά βάρη της χώρας.

Σε τρεις χρόνους
Με βάση τη συμφωνία του Μαΐου, η αναδιάρθρωση του χρέους έχει «σπάσει» σε τρία επίπεδα. Το πρώτο σκέλος αφορά στα βραχυπρόθεσμα μέτρα, άμεσης εφαρμογής, τα οποία έχουν ήδη πέσει στο τραπέζι. Ωστόσο τα μεγαλύτερα «αγκάθια» υπάρχουν στα μεσοπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα μέτρα και κυρίως εκ μέρους της Γερμανίας, η οποία ούσα σε προεκλογική περίοδο είναι δύσκολο να δεσμευθεί για συγκεκριμένες παρεμβάσεις, επιδιώκοντας να μεταθέσει την όποια συζήτηση μετά το 2018 και αφού λήξει το τρέχον πρόγραμμα.

Η ελληνική πλευρά επιθυμεί διακαώς να ανοίξει μέχρι το τέλος του έτους η συζήτηση και για το μεσοπρόθεσμο πακέτο, που ενδέχεται να περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων όπως είναι η εξαγορά χρέους που έχει το ΔΝΤ από τον ESM, η αναδιάρθρωση χρέους του EFSF, μεγαλύτερη περίοδος χάριτος για τις αποπληρωμές τόκων και η εξεύρεση «φόρμουλας» για τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών.

Αναφορικά με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, σε συνέντευξη που έδωσε στη γερμανική εφημερίδα Boersen-Zeitung ο Κάλιν Ανεβ Γιάνσε, μέλος του ΔΣ του ESM, αναφέρθηκε στα τρία στοιχεία που θα περιλαμβάνουν τα μέτρα αυτά. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι «το πρώτο είναι η εξομάλυνση του προφίλ των αποπληρωμών.

Η μέση διάρκεια αποπληρωμής είναι σήμερα 28 χρόνια. Μπορούμε να την αυξήσουμε στα 32,5 χρόνια για να προσαρμόσουμε τις αποπληρωμές και να αποφύγουμε κάποιες μεγάλες αυξήσεις στο προφίλ των αποπληρωμών. Δεύτερον, εξετάζουμε μέτρα για να μειωθεί ο κίνδυνος από τα επιτόκια. Και τρίτον, είναι η άρση μίας μεγάλης αύξησης των επιτοκίων το 2017 για ένα μικρό μέρος του ελληνικού χρέους».

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ, το χρέος χωρίς επέκταση του χρόνου αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων (και της περιόδου χάριτος) και «πάγωμα» των επιτοκίων, θα «εκτοξευθεί» από το 180% στο 250% του ΑΕΠ έως το 2060, ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες (GFN) θα εκτιναχτούν στο 60% του ΑΕΠ, τρεις φορές πάνω από το ανώτατο όριο που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους.

Για να διασφαλιστεί ότι το χρέος μπορεί να μείνει σε πτωτική πορεία, το ΔΝΤ εκτιμά ότι τα επίσημα επιτόκια θα πρέπει να σταθεροποιηθούν σε χαμηλά επίπεδα για παρατεταμένη περίοδο, χωρίς να υπερβαίνει το 1,5% έως το 2040.Στο πλαίσιο αυτό, ο ESM θα μπορούσε να επιχειρήσει να επωφεληθεί από το ευνοϊκό περιβάλλον επιτοκίων και να προσπαθήσει να κλειδώσει τα ποσοστά για το σύνολο των δανείων του EFSF/ESM στα τρέχοντα μακροπρόθεσμα επιτόκια της αγοράς, εξαλείφοντας και τα spreads που εφαρμόζονται σήμερα στα διμερή δάνεια.

Σύμφωνα όμως με το «Spiegel», η γερμανική πλευρά δεν πρόκειται να δεχθεί επιβολή πλαφόν της τάξης του 2% (πολλώ δε μάλλον του 1,5%) στο επιτόκιο των δανείων.

Αύξηση μετά το 2030
Αξίζει να αναφέρουμε ότι το χαμηλότερο κόστος εξυπηρέτησης έχουν τα δάνεια από τα κράτη της Ευρωζώνης καθώς ανέρχεται σε euribor 3μηνου +0,5% (δηλαδή 0,65%-0,82%) και τα δάνεια από EFSF/ESM με το επιτόκιο να κυμαίνεται μέχρι το 2020 κάτω του 2%. Ωστόσο στη συνέχεια προβλέπεται αύξηση των επιτοκίων τα οποία μετά το 2030 θα σταθεροποιηθούν σε επίπεδα κοντά στο 4%. Αντίθετα, το μέσο επιτόκιο δανεισμού από το ΔΝΤ ανέρχεται σε 3,83%, από τα ομόλογα των ιδιωτών επενδυτών στο 3,75%, από τα ειδικά και διακρατικά δάνεια εξωτερικού (ΕτΕΠ) στο 4,25%, από τα ρέπος στο 4,45%, τα έντοκα γραμμάτια στο 2,84% και τα λοιπά δάνεια εσωτερικού-εξωτερικού στο 3,2%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μελέτες διεθνών επενδυτικών οίκων για το ελληνικό χρέος. Για παράδειγμα η Barclays εκτιμά ότι μπορεί να καταστεί βιώσιμο ακόμη και χωρίς «κούρεμα» στην ονομαστική του αξία, με επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων κατά τουλάχιστον 20 χρόνια με παράλληλη περίοδο χάριτος για τους τόκους. Ετσι θα μειωθούν οι μεικτές χρηματοδοτικές ανάγκες σε διαχειρίσιμα επίπεδα και το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα εισέλθει σε πτωτική τροχιά. Παρ' όλα αυτά, η ανάλυση της τράπεζας δείχνει ότι μακροπρόθεσμα θα χρειαστεί και νέα ελάφρυνση.

Ακόμη δηλαδή και αν γίνει πραγματικότητα το πλέον πιθανό σενάριο (αποδεκτό από Ευρωπαίους και ΔΝΤ), το οποίο προβλέπει επέκταση ωριμάνσεων για δάνεια που έλαβε η Ελλάδα από EFSF/ESM/GLF και καμία πληρωμή έως το 2041 καθώς και περικοπή στο μισό των επιτοκίων που πληρώνει η Ελλάδα στον ESM από το 2018 και μετά, το δημόσιο χρέος θα άρχιζε να αυξάνεται από 156% του ΑΕΠ το 2037, ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες θα ήταν πολύ κοντά στο να υπερβούν το 20% του ΑΕΠ το 2040.

Μελέτη ΔΝΤ
31 δισ. έως 42 δισ. ευρώ το όφελος με επιτόκια έως 1,5% μέχρι το 2040

Η τελευταία ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους εκ μέρους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προβλέπει σημαντική επέκταση του χρόνου αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων (και της περιόδου χάριτος) και του παγώματος των επιτοκίων. Οι προτάσεις του ΔΝΤ οδηγούν σε μείωση του Δημόσιου Χρέους στο περίπου 100% του ΑΕΠ έως το 2060, ενώ σε όρους καθαρής ονομαστικής αξίας τα μέτρα που προτείνονται θα επιφέρουν ωφέλεια της τάξεως του 50% του ΑΕΠ.

Από αυτήν, περίπου 18%-24% του ΑΕΠ (δηλαδή 31 έως 42 δισ. ευρώ), θα προκύψουν από την αναπροσαρμογή των επιτοκίων, ενώ η εναπομείνασα εξοικονόμηση θα προέλθει από την επέκταση του χρόνου αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι μόνο οι αναβολές των πληρωμών τόκων και χρεολυσίων χωρίς τον καθορισμό του σταθερού επιτοκίου δεν θεωρείται βιώσιμη λύση.

20% του ΑΕΠ το 2040
Τα μέτρα που προτείνει το ΔΝΤ αφορούν, κατά κύριο λόγο, την αναδιάρθρωση των υφιστάμενων δανείων, η οποία, σύμφωνα με το Ταμείο, είναι απαραίτητη προκειμένου οι χρηματοδοτικές ανάγκες του Δημοσίου να περιοριστούν στο 20%, το 2040. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η παράταση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων που έχει λάβει η Ελλάδα από τον EFSF κατά 14 χρόνια, των δανείων από τον ΕSM κατά 10 χρόνια, και των διμερών δανείων (GLF) από την ΕΕ (52,9 δισ. Ευρώ) κατά 30 χρόνια. Μέσω της παράτασης των λήξεων, η Ελλάδα θα μπορούσε να μειώσει τις ανάγκες χρηματοδότησης ως προς το ΑΕΠ κατά 7% και τον δείκτη του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ μέχρι το 2060. Συμπληρωματικά, η επέκταση των πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση στις ανάγκες χρηματοδότησης του ελληνικού Δημοσίου περαιτέρω κατά 17% του ΑΕΠ μέχρι το 2040 και κατά 24% μέχρι το 2060, επιτρέποντας στην Ελλάδα να επωφεληθεί από τα χαμηλά επιτόκια του ESM για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, στοιχείο που θα μείωνε το χρέος κατά 84% του ΑΕΠ μέχρι το 2060.

Αυτό θα συνεπάγεται επέκταση των περιόδων χάριτος του υφιστάμενου χρέους, από 6 έτη για τα δάνεια ΕSM έως 17 και 20 έτη για τα δάνεια του EFSF και τα διμερή GLF, αντίστοιχα, καθώς και επέκταση της αναβολής για τις πληρωμές τόκων για τα δάνεια του EFSF κατά επιπλέον 17 χρόνια μαζί με τις αναβολές των πληρωμών των τόκων για τον ESM και τα διμερή δάνεια μέχρι 24 έτη. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, οι ανάγκες χρηματοδότησης ως προς το ΑΕΠ θα υπερβαίνει το 20% από το 2050 και μετά και το χρέος θα ήταν σε ανοδική πορεία.

Επίσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι το χρέος μπορεί να παραμείνει σε καθοδική πορεία, τα επιτόκια θα πρέπει να καθοριστούν σε χαμηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, επίπεδο που δεν υπερβαίνει το 1,5% μέχρι το 2040.